SEFER (YOLCU) NAMAZI

Huseyin Ebu Emre - Harun Yildirim - ahlak ve imani dersler

SEFER? (YOLCU) NAMAZI

Seferde namazi kisaltmanin vucubiyeti; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; ”Yeryuzunde sefere ciktiginiz zaman kafirlerin size kotuluk etmelerinden endise ederseniz, namazi kisaltmanizda size bir gunah yoktur.”(Nisa 101)

Ibni Abbas r.a.’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem Allah Azze ve Celle’nin korkusu disinda hicbir korku olmadigi halde Medine’ye yolculuk yapar, donunceye kadar namazlari iki rekat kilardi.” (Ibni Ebi Seybe, Tirmizi(547) Nesai(3/117) sahihtir. Bkz.; el Irva(3/6))

Harise Ibnu Vehb (radiyallahu anh) anlatiyor: ”Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) Mina'da bize, sayica en cok oldugumuz ve en ziyade guven icinde oldugumuz bir zamanda namazi iki rek'at kildirdi.” (Buhari, Taksir 2, Hacc 84; Muslim(696) Ebu Davud(1965) Tirmizi(882) Nesai(3.119.120))

Ya'la b. Umeyye'den soyle dedigi rivayet edilmistir: Ben Omer b. el-Hattab'a: ”Yeryuzunde sefere ciktiginiz zaman eger kafirlerin size bir fenalik yapmasindan korkarsaniz, namazi kisaltmanizda uzerinize bir vebal yoktur.” (en-Nisa, 4/101) buyrugu ile ilgili olarak insanlar artik iman etmis (ve guvenlige kavusmus) bulunuyorlar, dedim. Bana su cevabi verdi: Senin hayret ettigin seye ben de hayret ettim, bunun uzerine Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem'e buna dair soru sordum, soyle buyurdu: ”Bu Allah'in size verdigi bir sadakadir. O'nun sadakasini kabul ediniz.” (Muslim(686) Ahmed(1/25) Ebu Ya’la(1/163) Beyhaki(3/134) Safii el Umm(1/179) Abdurrazzak(2/517) Fesevi(2/205) Ebu Davud(1199) Tirmizi(3034) Nesai(3/116) Ibni mace(1065) Darimi(salat 179))

Aişe (radiyallahu anha) anlatiyor: ”Allah namazi (ilk defa farz ettigi zaman iki rek'at olarak farz etmisti. Sonra onu hazer icin (dorde) tamamladi. Yolcu namazi ilk farz edildigi sekilde sabit tutuldu.” (Buhari(3935) Muslim(685) Muvatta(1/146) Ebu Davud(1198) Nesai(1/225).)

Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem'in ister hacca gitmek, ister umre yapmak, isterse de gaza yapmak uzere butun seferlerinde namazlarini kasr ile kildigina dair haberler tevatur derecesindedir. Ibn Omer dedi ki: Ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte yolculuklarda bulundum. Yuce Allah vefat ettirinceye kadar iki raketten fazla kilmadi. Ebu Bekir ile de yolculuklarda bulundum, o da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazlasini kilmadi. Omer ile de birlikte oldum, o da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazla kilmadi. Daha sonra Osman ile birlikte yolculuklarda bulundum. O da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazla kilmadi. Yuce Allah da: ”Andolsun ki sizin icin... Rasulullahda guzel bir ornek vardir.” (el-Ahzab, 33/21) diye buyurmaktadir. (Buhari(1101) Muslim(689) Nesai(3/121 ))

Abdullah b. Mesud dedi ki: ”Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte Mina'da (farzi) iki rekat olarak kildim. Ebu Bekir es-Siddik ile birlikte Mina'da iki rekat kildim, Omer ile birlikte Mina'da iki rekat kildim. Dort rekat kilmak yerine, keske kabul olunan iki rekat nasib olsa.” (Muslim(695))

Muverrik el Icli’den; Ibni Omer r.a.’ya seferde namazdan soruldu. Dedi ki; ”Ikiser ikiser kiliniz. Kim sunnete muhalefet ederse kufre sapar.” (sahihtir. Ahmed(2/83,400) Abdurrazzak(4281) Tahavi(1/422) Beyhaki(3/140) Mecmauz Zevaid(2/154) Busayri Ithaf(1805) Ibni Hacer Metalibul Aliye(649) Ibn Kesir Camiul Mesanid(28/321) Satibi el-Itisam(1/102))

Bisr Bin Harb’den; Ibni Omer radiyallahu anhuma’ya; ”Yolcunun namazi nasil olacak ey Ebu Abdurrahman?” diye sordum. Dedi ki; ”Eger Peygamberiniz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in sunnetine uyacaksaniz size haber vereyim, peygamberinizin sunnetine uymayacaksaniz haber vermeyeyim.” Biz de; ”En hayirli sunnet peygamberimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in sunnetidir ey Ebu Abdurrahman!” dedik. Bunun uzerine dedi ki; ”Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Medine’den ciktigi zaman donunceye kadar iki rekat kilardi.” (Ahmed(2/124) isnadi sahihtir.)

Seferilik mesafesi; namazin kisaltilmasi icin ne seferilik mesafesi ne de muddeti sinirlandirilmamistir. (Ibni Kudame el Kafi(1/201) Menarus Sebil(1/133) Ibni Kayyim Zadul Mead(3/562)) Sayet bunun bir siniri olsaydi Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem mutlaka bunu beyan ederdi.”[/b]Ey Mekke halki dort beridlik mesafeden azinda namazi kisaltmayin" seklinde rivayet edilen sozun ise Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ait olmadigi tesbit edilmistir. (Ibni Teymiye Mecmuatur Resail(2/6) Elbani Daife(439))

Enes (radiyallahu anh) 'in anlattigina gore kendisine Basra’dan Kufe’ye giden kisinin kasru's-salat yani namazini kisaltmasi hakkinda sorulmustu. Soyle cevap verdi: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) uc millik (5.5 km.) mesafeyi veya (Su'be'nin sekkine gore uc fersah mesafeyi) disari cikti mi iki rek'at kilardi.'' (Muslim(691); Ebu Davud(1201,1233) Abdurrazzak(4336) Ahmed(3.129.187.190.282) Darimi(1/355) Ibni Sad(1/143) Buhari(2.34.5.95) Tirmizi(548) Nesai(3/118) Ibni Mace(1077) Ibni Huzeyme(956,2996) Tahavi(1/418) Ibni Hibban(2734,2740) Beyhaki(3.136.146.153) Ibni Ebi Seybe(2/332))

Enes r.a.’e Basra’dan Kufe’ye giden kisi hakkinda soruldugu icin, bu hadisin "Belki orada konaklayip yolculuguna devam ediyordu, yolculugunun son duragi degildi" seklinde yorumlanamaz. Aksi halde Enes r.a.’in boyle bir soruya karsi uc mil gibi bir mesafeden bahsetmesi anlamsiz kalirdi. (bkz. Fethul Bari(2/567) el Irva(3/15))

Su’be’nin şekke duştügü seyi su rivayetler gidermektedir; Ebu Said r.a.’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem Medine’den cikip bir fersah(5,762 km) yurudugu zaman namazi kisaltirdi." (Ibni Ebi Seybe(2/331) Abdurrazzak(2/529) Musedded, Abd Bin Humeyd(1/294 no:947) ve Ahmed Bin Muni’den; Busayri Ithaf(1802) Ibni Hacer Metalibul Aliye(647) Said Bin Mansur’dan; Telhisul Habir(2/46) Neylul Evtar(3/254) bkz.: Temamul Minneh(s.319) el Irva(3/15) Ibni Adiy(5/79) Subulus Selam(2/39) Ibni Kudame el Mugni(2/48)) Ancak bu rivayet zayif olup, asagida gorulecegi gibi bazi sahabelerden mevkuf olarak sahihtir.

Abdurrahman Bin Harmele’den; "Said Bin Museyyeb’e Medine’ye bir beridlik (22 km.) mesafede namaz kisaltilir mi?" Diye sordum, "evet" dedi. (Ibni Ebi Seybe(2/15) isnadi sahihtir. Sahiha(1/260))

Muhammed Bin Zeyd Bin Huleyde’den; Ibni Omer r.a. dedi ki; "Uc mil (5541 metre) mesafede namaz kisaltilir." (Ibni Ebi Seybe(2/332) sahihtir. Bkz.: Elbani el Irva(3/18 no;561) Sahiha(1/259))

Leclac der ki; "Omer Bin el Hattab r.a. ile sefere ciktik uc millik (5541 metrelik) mesafede namazi kisaltiyorduk." (Ibni Ebi Seybe(2/333) Sahiha(1/260) hasendir.)

Muharib Bin Disar’dan; Ibni Omer r.a. dedi ki; "Gunduz vakti bir saatlik yola ciksam bile namazi kisaltirim." (Ibni Ebi Seybe(2/334) isnadi sahihtir. Bkz.: Fethul Bari(2/567) Irva(3/18) Sahiha(1/259)) Yine Ibni Omer r.a. der ki; "Bir millik (1847 metrelik) mesafeye gitsem bile namazi kisaltirim." (Sahihtir. Fethul Bari(2/567) Irva(3/18) Sahiha(1/259))

Nafi dedi ki; "Ibni Omer r.a. Mekke’de ikamet ederdi. Mina’ya ciktigi zaman namazi kisaltirdi." (Ibni Ebi Seybe(2/334) isnadi sahihtir. Irva(3/18) Sahiha(1/259)) Mekke ile Mina arasi bir fersah (5762 metre) dir. Mekkeliler Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile Arafat’ta namazi kisaltmislardir. Nitekim Cabir Bin Zeyd r.a. dedi ki; "Arafat’ta namaz kisaltilir." (Ibni Ebi Seybe(2/334)) Mekke ile Arafat arasi dort fersahtir.(22 km.)

Ibnu'l-Munzir dedi ki: Kendisinden ilim belledigimiz herkes icma ile sunu ifade etmistir. Yolculuga cikmak isteyen bir kimse ancak yolculuga cikacagi kasabanin evlerinin disina ciktigi vakit namazini kasredebilir. (Ibn Kudame, el-Mugni(2/260))

Enes (radiyallahu anh) anlatiyor: "Medine 'de ogle namazini Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) ile dort rek'at kildik. Mekke 'ye gitmek uzere yola cikip Zulhuleyfe 'ye gelince ikindiyi iki rek'at kildi.'' (Buhari(1039,1471–1073) Muslim(690) Ebu Davud(1202) Tirmizi(546) Nesai(1/237) Ahmed(3.111.117, 186,268))

Seferilik muddeti; Cabir (radiyallahu anh) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) Tebuk'de yirmi gun ikamet etti ve namazlari hep kasretti." (sahihtir. Ebu Davud(1235) Ibni Hibban(546-Mevariduz Zaman) Sahihu Suneni Ebu Davud(1094) Irva(574) Ahmed(3/295) Ibni Ebi Seybe(2/342) Abdurrazzak(4335) Ibni Hibban(2738-41) Beyhaki(3/152) Ibni Hazm Muhalla(5/26) Zeylai Nasbur Raye(2/186))

Enes r.a’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile Mekke’de bir ay kaldik ve namazlari kisalttik.” (Buhari(2/34))

Ibn Omer radiyallahu anhuma’dan; "Biz kar yollari kapattigi icin Azerbaycan’da alti ay kaldik ve namazlari ikiser rekat kildik." (Isnadi sahihtir. Ahmed(2.83.154 no:5552,6424) Mecmauz Zevaid(2/158) Ibn Kesir Camiul Mesanid(28/58) Ibni Hacer ed-Diraye(129) Zeylai Nasbur Raye(2/185) Irva(3/28) Zadul Mead(3/562) Ibni Muflih el-Mubdi(2/115) Ibni Teymiye Fetava(24/142) Ibni Kudame el-Mugni(2/68) el-Kafi(1/201) Kessaful Kina(1/518) Telhisul Habir(2/47) Bedrul Munir(507))

Bazilari; "Belki bugun yarin cikarim diye niyet etmemislerdir" seklinde yorumladilar. Ancak bu gorus hatadir. Zira alti ay Azerbaycan’da kalan Ibni Omer r.a.’in bu cesit karlarin birkac gunde eriyecek bir sey olmadigini takdir etmemis olmasi dusunulemez. Enes r.a.’in Sam’da iki sene kalip namazi kisaltmasi(Beyhaki(3/152) isnadi salihtir.), bir grup sahabenin Ramehurmuz’de yedi ay kalarak namazlari kisaltmalari (Beyhaki(3/152) Ebu Hatem Merasil(s.240) Zadul Mead(3/562) Ibni Muflih el Mubdi(2/115) Ibni Teymiye Fetava(24/142) Ibni Kudame el Mugni(2/68) el Kafi(1/201) Kessaful Kina(1/518)) da bunun gibidir.

Osman et Tavil’den; Ebul Aliye (Rufey Bin Mihran) er Riyahi dedi ki; "Bize Ebubekr r.a. soyle bir hutbe okudu; "Evinde oturan icin namaz dort rekat, yolcu icin iki rekattir. Benim dogum yerim Mekke, hicret yerim Medinedir. Medine’den cikinca Zulhuleyfe’den oteye iki rekat olarak kilarim. Bu ona donunceye kadar boyle devam eder." Rufey Bin Mihran’a dedim ki; "Ben memlekete geliyor iki ay kaliyorum. Namazi kisaltmali miyim?" dedi ki; "Evet! Orada elli yil kalsan bile donunceye kadar kisaltirsin." (isnadi hasendir. Mervezi Musnedi Ebu Bekr(135) Ebu Nuaym Hilye(2/222) Osman et Tavil disindaki ravileri guvenilirdir. Osman hakkinda Buhari cerh ve tadil zikretmeden bahsetmistir.(Tarihul Kebir(2/3/258) Ebu Hatem ise sadece; "Seyhtir" demistir.(Cerh ve Tadil(3/1/173))

Hasen r.a.’den; Enes Bin Malik r.a. Nisabur’da bir veya iki sene kaldi namazlari kisaltti.( Ibni Ebi Seybe(2/341) Ibni Kudame Mugni(2/68) Cemul Fevaid(1944))

Simak Bin Seleme Ibni Abbas r.a.’dan; "Bir beldede bes ay kaldim ve namazi kisalttim." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Abdurrahman Bin Misver’den; "Sa’d Bin Malik ile Umman’da iki ay kaldik ve namazi kisalttik" (Ibni Ebi Seybe(2/341) Abdurrazzak(4350) Tahavi Serhu Maanil Asar(1/420) sahih isnad ile.)

Ebu Cemre Nasr Bin Umran’dan; "Ibni Abbas r.a.’ya; "Horasan’da kalmaya devam edersek ne dersin?" diye sordum. Dedi ki; "On sene kalacak olsan bile namazi iki rekat kil." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Hasen r.a.’den; "Abdurrahman Bin Semure Kabil’de bir veya iki kis gecirdi, namazlari kisaltti." (Ibni Ebi Seybe(2/341) Abdurrazzak(4352) Fikhus Sunne(1/242) sahihtir.)

Malik r.a.’den; "Cabir Bin Zeyd’e; "Bir veya iki sene Kesker’de kalsam oranin halkindan sayilirim" dedim. O da; "Namazlari kisalt" dedi. (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Ebu Vail’den; "Mesruk ile Silsile’de iki yil kaldim. Namazlari kisaltiyordu." (Ibni Ebi Seybe(2/342))

Ibrahim en Nehai’den; "Alkame ile Havarizm’de iki yil kaldik, namazlari kisaltiyordu." (Ibni Ebi Seybe(2/342))

Zekeriya Bin Amir’den; "Alkame Merv’de iki yil kaldi ve namazlari kisaltti." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Eger bir yerde ikamet etmeye, orasini vatan edinmeye niyet ederse artik seferi olmaz; Ibnu Abbas (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (Mekke 'de) ondokuz gun ikamet etti ve namazlari kasretti. Biz de (bundan boyle) sefer yapip ondokuz gun ikamet ettik mi namazlari hep kasrederdik, ondokuzdan fazla kaldik mi artik dorde tamamlardik." (Buhari, Taksir 1, Megazi 52, Ebu Davud(1230, 1231, 1232) Tirmizi(549) Nesai(3/121)) Yukarida naklettigimiz Cabir r.a. hadisi ve diger rivayetler dikkate alindiginda bu anlasilmaktadir. Eger o yerde ikamete niyet etmezse, orada kaldigi surece seferidir.

Seferinin cemaatle namaz kilmasi: Musa Bin Seleme’den; Ibni Abbas r.a’ya; "Mekke’de iken cemaatle kilmazsam nasil kilayim?" diye sordum. Dedi ki; "Ebul Kasim sallallahu aleyhi ve sellem’in sunneti (seferde) iki rekat kilmaktir." (Ahmed(1862.1996.2632) Muslim(688) Nesai(3/119) Ibni Huzeyme(951) Beyhaki(3/153))

Sa’bi’den; "Ibni Omer r.a. Mekke’de namazi yalniz iken ikiser rekat kiliyor, cemaatle kildiginda ise imam kac rekat kilarsa o kadar kilardi." (Ibni Huzeyme(954) sahihtir.)

Omer r.a. Mekke’ye geldiginde onlara iki rekat kildirdiktan sonra dedi ki; "Ey Mekke halki! Namazinizi tamamlayiniz. Zira biz seferiyiz." (Malik Muvatta(1/149) sahihtir.)

Seferde nafile namaz; Muekked namazlar seferde kilinmaz. Ancak seferde duha, teheccud gibi diger nafile namazlar kilinabilir. (bkz. Fethul bari(2/578) Avayse Mevsuatul Fikhil Muyessere(2/342))

Ibnu Omer (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam)'a (onsekiz defa) refakat ettim. Ancak, sefer sirasinda nafile kildigini hic gormedim. Allah Teala hazretleri soyle buyurmustur: "Rasulullah'ta sizin icin guzel ornek vardir" (Ahzab 21 ). Ibnu Omer devamla der ki: "Eger nafileyi kilsaydim namazi da tam kilardim." (Buhari, Taksiru's-Salat 11; Muslim(689); Muvatta(1,150) Ebu Davud(1223); Tirmizi, Salat 391, Nesai(3/122; 123).)

Nafi anlatiyor: "Ibnu Omer (radiyallahu anh), oglu Ubeydullah'i seferde nafile kilarken gorurdu de bundan dolayi onu kinamazdi." (Muvatta, Kasru's-Salat, 24 (1,150).)

Amir r.a.’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem gece seferdeyken binegi uzerinde nafile kiliyordu, binegi nereye donerse aldirmiyordu." (Buhari(1104) Muslim(700))

Cuma gunu yolculuga cikmak; Eger Cuma ezani okunmamissa sefere cikmak caizdir. Okunmussa sefere cikmamasi gerekir. (bkz.: Temamul Minneh(s.320)) Cuma gunu yolculuktan mutlak olarak alikoyan sahih bir sey -bildigimiz kadariyla- varit olmamistir.

Ebu Hureyre r.a.’den; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "Seferi olana Cuma namazi yoktur." (Tarikleri ve sahitleriyle sahihtir. Bkz.: el Irva(592,594))

Esved Bin Kays babasindan naklediyor; Omer Bin el Hattab r.a. yolculuk hazirliginda olan birini gordu ve onun soyle deigini isitti; "Sayet bugun Cuma olmasaydi yola cikacaktim." Bunun uzerine Omer r.a dedi ki; "Yola cikabilirsin. Zira Cuma yolculuktan alikoymaz." (Ibni Ebi Seybe(2/205) isnadi sahihtir.)

Gemide veya Ucakta Namaz Kilmak

Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'e gemide nasil namaz kilinacagi soruldu. Dedi ki: "Ayakta durarak namaz kil. Ancak bogulmaktan korkarsan hayir (yani oturarak namaz kilabilirsin)." (Bezzar (68) Abdulgani el-Makdisi, Sunen(2/82) Hakim sahih oldugunu soylemis, Zehebi de ona muvafakat etmistir. Not: Ucakta namaz kilmanin hukmu gemide namaz kilmanin hukmu gibidir. Yani gucu yeterse ayakta kilar, degilse oturarak kilar, ruku ve secdelerini imayla yapar.)

"Yaslandiginda ise Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem namaz kildigi yerde bir direk diktirmis ve ona yaslanmistir." (es-Sahiha(319), el-Irva (383))